Κείμενο από τον Thomas Jordansson, Εικονογράφηση από την Catherine Lepage
Ο ήρωας μας μπαίνει σ’ένα μπαρ, κάθεται και κοιτάει αφηρημένος τα ράφια μπροστά του.
Ο μπάρμαν τον πλησιάζει για να πάρει την παραγγελία του.
–Τι θα θέλατε να πιείτε καλέ μου κύριε;
– Δεν ξέρω, είμαι αναστατωμένος βλέπετε. Μόλις επέστρεψα από το μουσείο μοντέρνας τέχνης και δεν ξέρω τι να κάνω. Δεν κατάλαβα τίποτα, πως είναι δυνατόν να αποκαλούν αυτά τα πράγματα τέχνη;
Ο μπάρμαν κάνει ένα βήμα πίσω και βάζοντας το δάχτυλο του στο πηγούνι του δείχνει να είναι χαμένος στις σκέψεις του. Του έρχεται μια ιδέα όμως και λέει με χαρά:
– Να σας πω κάτι; Θα σας φτιάξω ένα Dry Martini…
Kαι έτσι όπως αρχίζει να φτιάχνει το ποτό, ξεκινά μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τη σχέση μεταξύ αφηρημένης τέχνης και Dry Martini:
– Η αφηρημένη τέχνη και τα Dry Martini συνδέονται μ’ ένα πολύ πιο βαθύ τρόπο από ό,τι φαντάζεστε. Και τα δύο προσπαθούν να φτάσουν στην τελειότητα μέσω της απλότητας. Τόσο ώστε αν αφαιρέσεις έστω κι ένα κομμάτι τους καταρρέουν αλλά εξίσου αν προσπαθήσεις να προσθέσεις το παραμικρό, χάνουν την αγνότητα τους.
Η ανάλυση συνεχίζεται όπως ανακατεύει το Dry Martini.
– Το να λέμε τελειότητα βέβαια ίσως να είναι λίγο προβληματικό μια και πρόκειται περισσότερο για μια ψυχική διάθεση από ότι για μια απόλυτη αλήθεια. Το τι θεωρείται τέλειο έτσι κι αλλιώς μπορεί να διαφέρει ριζικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Από την άλλη, η λέξη τελειότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί εντός κάποιου συγκεκριμένου πλαισίου. Για παράδειγμα η τελειότητα υπάρχει στα σχήματα, όπως ο κύκλος. Ένα ελλειπτικό σχήμα είναι τέλειο έστω κι αν φαίνεται λίγο σα συμπιεσμένος κύκλος! Σε αυτό το πλαίσιο η τελειότητα παύει να είναι απλά μια άποψη και γίνεται η απόλυτη αλήθεια.
– Μάλιστα, άρα η τελειότητα μπορεί να είναι παράλληλα η απόλυτη αλήθεια και ένας τρόπος για να καταλάβουμε τη μοναδικότητα του προσωπικού γούστου.
Χωρίς να δίνει σημασία στην απάντηση του πελάτη του, ο μπάρμαν γεμίζει ένα κλασσικό ποτήρι martini και συνεχίζει το μονόλογο του.
– Τα Dry Martini και η αφηρημένη τέχνη εξελίχθηκαν μαζί θα έλεγε κανείς αλλά είχαν και εντελώς διαφορετικές πορείες, χωρίς να γνωρίζει το ένα το ταξίδι του άλλου αν εξαιρέσουμε κάποιες κλεφτές ματιές σε γκαλερί της 103ης οδού στο Μανχάταν, του Σόχο ή του Παρισιού. Οι δύο πορείες είναι συνδεδεμένες όμως λόγω της εποχής τους και της επανάστασης που ξεκίνησε με τη φωτογραφία. «Αν μπορούμε να έχουμε μια τέλεια κόπια της πραγματικότητας με την κάμερα, γιατί πρέπει να συνεχίσουμε το ρεαλισμό στη ζωγραφική;». Κάπως έτσι ξεκίνησε και αυτή η νέα μορφή τέχνης που χρειάστηκε περίπου ένα αιώνα για να τελειοποιηθεί.
Το Dry Martini σερβίρεται.
– Όπως και η πρώιμη μορφή αφηρημένης τέχνης, έτσι και τα πρώτα Dry Martini δεν είχαν βρει ακόμη την ισορροπία τους αλλά ήταν προάγγελοι των αλλαγών που έρχονταν. Ένα κοκτέηλ που θα χάρασσε την δική του πορεία και θα αποκτούσε μοναδική φήμη. Τα περισσότερα κοκτέηλ ανήκουν σε κατηγορίες, ενώ το Martini είναι μια κατηγορία από μόνο του για αυτό και συνεχίζει να εξελίσσεται. Όπως και η τέχνη, η ιστορία του Martini ξεκίνησε πολύ πριν φτάσει στο απόγειο του ή στην τελειότητα του.
– “Ποια είναι λοιπόν η τέλεια μορφή αφηρημένης τέχνης και έχει υπάρξει ποτέ;”, λέει ο πελάτης με έντονη αγωνία καθώς αρχίζει να πίνει το ποτό του.
– Η τέλεια αφηρημένη τέχνη πρέπει να είναι τόσο αφηρημένη που να παύει να είναι κατανοητή. O Kandinsky το πέτυχε καθώς η τέχνη του ήταν μια αλληγορία ή η μεταφορά της μουσικής σε καμβά. Εμπνεύστηκε από τη μουσική, η οποία είναι cool αλλά όχι τέλεια. Αργότερα ο Mondrian ζωγράφησε τέλεια, χρωματιστά και λευκά τετράγωνα που τα χώριζαν μαύρες γραμμές. Ήταν αυτό το τελικό στάδιο στην πορεία αυτού του κινήματος; Ο Mondrian άφησε τους θεατές ελεύθερους να ερμηνεύσουν την δουλειά του. Οι πίνακες του θα μπορούσαν να είναι μεταφορικά μια πόλη από ψηλά, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη τους δεσμούς του με το μοντερνισμό που εκθείαζε την πόλη και τη μηχανή. Τι σημαίνουν άραγε τα λευκά κουτιά, είναι συμπαγή ή άδεια;
Ο Mondrian μπορεί να μην έφτασε την τελειότητα αλλά τα έργα του άνοιξαν τη συζήτηση για τη συμπαγή γεωμετρία. Όπως ανέφερα και στην αρχή, τα γεωμετρικά σχήματα είναι τέλεια εντός των ορίων τους. Ο Malevich έφτασε ακόμη πιο κοντά με το γεωμετρικό του έργο «Λευκό τετράγωνο πάνω σε λευκή επιφάνεια». Τα γεωμετρικά σχήματα υπάρχουν και με την απουσία χρωμάτων. Πρόβλημα δημιουργείται μόνο όταν συνειδητοποιήσεις ότι κοιτάς ένα αντικείμενο, μια μεταφορική απεικόνιση του τετραγώνου. Εκεί είναι που καταρρέει το οικοδόμημα. O Malevich δεν είχε λάθος ιδέα, αλλά της έδωσε το λάθος όνομα. Όταν το ονομάζει τετράγωνο, η ιδέα χάνεται και γίνεται πραγματικότητα. Ο μπάρμαν αρχίσει να καθαρίζει τα εργαλεία του και καθώς τα τακτοποιεί συνεχίζει το σκεπτικό του.
– Όπως ο κόσμος της τέχνης εξελισσόταν, έτσι έκανε και το Dry Martini. Πριν πάμε εκεί, ας δούμε λίγο τι σημαίνει τέλειο Martini. Ακριβώς όπως και στο χώρο της τέχνης, έτσι κι εδώ το κλειδί είναι η απλότητα. Όσο πιο απλό είναι το κοκτέηλ, τόσο πιο τέλειο ή λιγότερο θολό γίνεται. Υπάρχει ένα γνωμικό που είναι κατάλληλο σ’ αυτές τις περιπτώσεις: “Απλοποίησε το περίπλοκο, κάνε πιο περίπλοκο το απλό», κάτι που αν το ακολουθήσεις θα καταλήξεις σε μια τέλεια κατάσταση.
Ο πελάτης γνέφει συγκαταβατικά και ο μπάρμαν συνεχίζει.
– Η ερώτηση είναι: πόσα στοιχεία μπορείς να προσθέσεις σε ένα Dry Martini χωρίς να χάσει την αγνότητα του; Όχι πολλά η αλήθεια είναι. Μπορείς να προσθέσεις πικρά συστατικά όπως έκαναν και τα πρώτα Dry Martini. Τι άλλο όμως; Ζάχαρη; Σίγουρα όχι! Χυμούς; Ε όχι, σε καμία περίπτωση! Ας το πιάσουμε από το άλλο άκρο. Τι θα μπορούσες να αφαιρέσεις από ένα Dry Martini; Χωρίς το vermouth είναι σκέτο gin. Vodka αντί για gin; Αυτό προτιμώ να μη το σχολιάσω καν. Χωρίς νερό; Θα γίνει πολύ σκληρό και δε θα ευχαριστηθείς όλο τον ουρανίσκο. Το καλό Dry Martini βασίζεται στα εξής: gin, vermouth, νερό και ίσως bitters (αν και θα προτιμούσα όχι).
– Όπως και η αφηρημένη τέχνη, μιλάμε για κάτι εύθραυστο λοιπόν που είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι και ένα ενδιαφέρον κoκτέηλ. Μοιάζει απλό αλλά αν κάνεις στην άκρη όλη την ομίχλη που χαλάει ένα καλό ποτό, τότε αυτό που μένει είναι ένα κοκτέηλ το οποίο δεν ανέχεται συμβιβασμούς. Πρέπει να τα καταφέρνει σε όλα τα επίπεδα παράλληλα και να βρίσκει την απλότητα μέσα από την περιπλοκότητα του.
– ¨Εχει καταφέρει το Dry Martini λοιπόν να φτάσει στο απόγειο του ακόμη, είναι δηλαδή τέλειο;
O πελάτης πίνει μια μεγάλη γουλιά και βαριανασαίνει.
– Η αφηρημένη τέχνη τα κατάφερε τουλάχιστον. Στις δεκαετίες του 60 και του 70 ο μεγάλος καλλιτέχνης Olle Beartling ζωγράφισε τρίγωνα χωρίς ξεκάθαρη αρχή και τέλος, λέγοντας ότι ο καμβάς δεν ήταν το τελικό σημείο και ότι τα τρίγωνα συνέχιζαν στο άπειρο. Ζωγράφιζε αφύσικα χρώματα και χοντρές μαύρες γραμμές ανάμεσα τους ώστε να μη συγχέονται τα χρώματα. Ακόμα και τα ονόματα των έργων δε θύμιζαν κάτι άλλο (Dene, Deno, Lrux). Επιτέλους πραγματικά αφηρημένη τέχνη.
Η περίπτωση του Dry Martini είναι πιο περίπλοκη. Θεωρώ ότι το τέλειο Dry Martini υπάρχει και ότι είμαστε στα όρια των πόσων παραλλαγών μπορούν πραγματικά να σταθούν. Στα 90ς και στις αρχές του 2000 το παρακάναμε βγάζοντας τελείως το vermouth, κάτι που τώρα φαίνεται ηλίθιο. Έχουμε βρει την ισορροπία μεταξύ gin και vermouth ανάλογα με το ποια διαλέγουμε κάθε φορά. Το διαλύουμε καλά με νερό. Μπορούμε να παίξουμε με κάποιες λεπτομέρειες βέβαια. Για παράδειγμα το πως αποθηκεύουμε το gin και το vermouth, αν διατηρούμε κρύα τα εργαλεία μας και το πόσο κρύο μπορεί να είναι κάτι πριν να αφαιρέσει αντί να προσθέσει στο ποτό μας. Αν με ρωτάς όμως αν έχουμε φτάσει στην τελειότητα, θα έλεγα ναι. Ποιος από μας βέβαια το καταφέρνει δεν ξέρω αλλά όταν γίνεται, υπάρχει εκεί ως συνταγή για να την χρησιμοποιούμε όλοι.
Ο πελάτης βάζει κάτω το άδειο του ποτήρι, πληρώνει και ευχαριστεί το μπάρμαν.
– Θα ξαναπάω στο μουσείο νομίζω
– Ναι να το κάνετε και ευχαριστώ που περάσατε!
Το Αφηρημένο Dry Martini
Φαντάσου ότι η στρογγυλή βάση του ποτηριού σου συνεχίζει προς όλες τις κατευθύνσεις δημιουργώντας ένα τέλειο κύκλο και ότι το σχήμα V του ποτηριού κάνει το ίδιο. Ο μόνος λόγος που το βλέπουμε διαφορετικά είναι επειδή δε μπορούμε να αντιληφθούμε την έννοια του απείρου και έτσι η ψευδαίσθηση του ποτηριού είναι ο μηχανισμός για να ανταπεξέλθει το μυαλό μας στην δοκιμασία. Το gin υπάρχει στη φυσική του μορφή όπως και το πράσινο χρώμα υπάρχει στην τέχνη. Δεν είναι το προιόν αλλά η διαδικασία μια και μόλις προσθέσεις το vermouth μεταμορφώνεται σε κάτι διαφορετικό, κάτι που δεν προυπήρχε, κάτι μοναδικό. Η μοναδικότητα ως μέρος μιας αφηρημένης σκέψης είναι κάτι θετικό καθώς φανερώνει μια καινούρια κατασκευή. Όταν το gin ή το vermouth δεν είναι πια απλά ένα gin ή ένα vermouth αλλά κάτι νέο, τότε προσθέτουμε νερό. Το νερό σε μορφή πάγου μπαίνει σε ένα ποτήρι και υπάρχει μόνο για να μεταφέρει γεύσεις, όπως οι γραμμές του Mondrian και του Beartling. Τότε βάζεις την παντοτινή σου πραγματικότητα στο ποτήρι που σε μεταφέρει στο άπειρο και προσθέτεις λίγη ξυσμένη φλούδα λεμονιού, την οποία και πετάς. Η αντικειμενική πραγματικότητα δεν έχει θέση στη μεταφυσική φιλοσοφία της τελειότητας.
THE AVANT GARDE MARTINI
4.5 λίτρα διαστολής απείρου
60 ml gin
60 ml gin
10ml vermouth
Αναμειγνύεις με παγωμένα μόρια H2O
Tα βάζεις σε 1 ποτήρι απείρου
Ξύνεις λίγη φλούδα λεμονιού
Πετάς τη φλούδα
Thomas Jordansson is a Swedish bartender, writer and nomad. He runs the blog www.thedriestmartini.blogspot.com
Catherine Lepage is a Canadian painter, designer and illustrator. Co founder of the creative design studio
Ping Pong Ping. One of the greatest globar illustators today, surely is a big honour for us to have her as a collaborator.